Son 30 yılda dünya genelinde diyabet oranı iki katına çıkarak %7’den %14’e yükseldi. The Lancet tıp dergisinde yayımlanan uluslararası çalışmaya göre, bu artış özellikle orta ve düşük gelirli ülkelerde hastaların tedaviye erişimini daha da zorlaştırıyor.
Diyabetin Küresel Yayılımı
Dünya genelinde toplam 828 milyon diyabet hastası bulunuyor.
- En yüksek hasta oranları: Pasifik Adaları, Karayipler, Orta Doğu, Kuzey Afrika, Pakistan ve Malezya (%25’in üzerinde).
- En çok hasta bulunan ülkeler: Hindistan (dünya çapındaki hastaların dörtte biri) ve Çin (148 milyon kişi).
- ABD’deki diyabetli hasta sayısı: 42 milyon.
Rapora göre, diyabet oranındaki artışın temel nedenleri arasında kötü beslenme, çevre kirliliği, sosyal eşitsizlikler ve ekonomik engeller bulunuyor.
Tedaviye Erişim Sorunu: 450 Milyon Kişi İlaç Alamıyor
Çalışma, 2022’de 30 yaşından büyük diyabet hastalarının yaklaşık %60’ının ilaç kullanmadığını ortaya koyuyor. Bu da yaklaşık 450 milyon kişiye denk geliyor. Özellikle Afrika ve Asya gibi düşük gelirli bölgelerde ilaca erişim büyük bir sorun.
Global çevre sağlığı profesörü Majid Ezzati, düşük gelirli ülkelerde diyabetin daha genç yaşlarda başladığını belirterek şu uyarıda bulundu:
“Tedavi eksikliği, yaşam boyu sürecek komplikasyonlar ve erken ölümlere neden oluyor. Ampütasyon, kalp rahatsızlıkları ve böbrek hasarı gibi riskler artıyor.”
Obezite ve Diyabet Arasındaki Bağlantı
Tip 2 diyabet, genellikle vücudun glikozu düzenleyen insülin hormonunu etkin kullanamamasıyla ilişkilendiriliyor. Çalışma, dünya genelindeki diyabet oranlarındaki artışın, obezitedeki yükselişle yakından bağlantılı olduğunu ortaya koyuyor. Aşırı yağlanma, vücuttaki biyolojik değişimleri tetikleyerek diyabet riskini artırıyor.
Türkiye’de Durum
Türkiye’de 30 yaş üzeri diyabet hastalarının:
- Kadınların %50.9’u,
- Erkeklerin %49.2’si tedavi görüyor.
Ancak hala teşhis edilmeyen vakalar ve tedavi eksiklikleri yaygın.
Tedaviye Engel Olan Faktörler
- İlaçlara Erişim Eksikliği: Patentsiz ilaçların varlığına rağmen, jenerik ilaçlara bile ulaşamayan milyonlarca insan bulunuyor.
- Tedarik Zinciri Sorunları: İlaç fiyatlarının yüksek olması, erişimi kısıtlayan en büyük sorunlardan biri.
- İnsülin Üretiminde Monopol: Üç büyük ilaç şirketi (Eli Lilly, Sanofi, Novo Nordisk) insülin üretiminde baskın durumda.
Yeni Diyabet İlaçları ve Erişim Zorlukları
Novo Nordisk’in ürettiği Ozempic gibi GLP-1 sınıfı ilaçlar, pahalı olmaları ve obezite tedavisinde kullanımları nedeniyle düşük gelirli ülkelerde hala ulaşılabilir değil.
Access to Medicine Foundation CEO’su Jayasree Iyer, bu ilaçların erişiminin genişletilmesi gerektiğini belirtiyor ancak mevcut girişimlerin sınırlı kapsamda kaldığını vurguluyor.
Diyabet Krizinin Boyutları
Diabetes UK politika sorumlusu Helen Kirrane, diyabetin yalnızca düşük gelirli ülkeleri değil, gelişmiş ülkeleri de zorladığını belirtti:
“Bu araştırma, küresel bir diyabet kriziyle karşı karşıya olduğumuzu açıkça gösteriyor. İngiltere’de son 20 yılda teşhis edilen hasta sayısı iki katına çıktı ve 4.4 milyona ulaştı.”
