Jurassic World: Rebirth filminin prodüksiyon süreci, İngiltere’nin sinema sektörünü desteklemek için sunduğu vergi teşviklerinin nasıl devasa bütçeli yapımlara kapı araladığını bir kez daha gözler önüne serdi. Yeni belgeler, İngiltere Maliye İdaresi’nin (HMRC) Universal Pictures‘a yalnızca bir film için 89 milyon sterlin ödeme yaptığını ortaya koydu.
Rekor Bütçeli Filmlere Devlet Desteği
Jurassic World: Rebirth, Universal’ın İngiltere’de çektiği üçüncü dinozor filmi oldu. Önceki film olan Jurassic World: Dominion, 453,6 milyon sterlinlik prodüksiyon maliyetiyle tarihin en pahalı filmlerinden biri olarak kayıtlara geçti. Vergi teşvikleri kapsamında, HMRC bu film için 89,1 milyon sterlin ödeme yaptı. Ayrıca, pandemi döneminde uygulanan iş güvencesi programından da 2,8 milyon sterlin alındı.
Bu destekler sayesinde filmin net maliyeti 361,7 milyon sterline indi. 2018 yılında gösterime giren Jurassic World: Fallen Kingdom içinse Universal, teşvik programından 70,7 milyon sterlin almıştı. Toplamda iki film için İngiltere’den alınan kamu desteği 159,8 milyon sterlini buldu.
İngiltere Sinema Sektörüne Etkisi
İngiltere hükümetinin 2007 yılında başlattığı bu vergi teşvik sistemi, film yapımcılarına ülkede harcadıkları bütçenin %25,5’ine kadarını geri ödeme imkânı sunuyor. Şart ise prodüksiyon bütçesinin en az %10’unun İngiltere’de harcanması.
British Film Institute (BFI) verilerine göre, 2019 yılında her 1 sterlinlik teşvik, İngiltere ekonomisine 8,30 sterlinlik katma değer sağladı. Aynı yıl film endüstrisi teşvikleri sayesinde 7,7 milyar sterlinlik ekonomik değer yaratıldı.
Özellikle yapım sırasında harcanan büyük meblağlar; güvenlik, ekipman kiralama, ulaşım ve catering gibi pek çok sektöre doğrudan katkı sağlıyor. 2019’da sadece Londra’da 49.845, ülke genelinde ise 19.085 yeni iş imkânı doğdu. Universal, sadece Dominion ve Fallen Kingdom için 37,5 milyon sterlin personel harcaması yaptı.
Eleştiriler ve Tartışmalar
Her ne kadar getirileri yüksek olsa da, bazı eleştirmenler İngiltere’nin teşvik politikasını sorguluyor. TaxPayers’ Alliance CEO’su John O’Connell, yüksek gelirli büyük yapım şirketlerine sağlanan bu desteklerin adaletli olmadığını savundu:
“Vergi mükelleflerinin büyük şirketlere sağlanan bu devasa destekleri görünce kendilerini kötü hissetmesi şaşırtıcı değil.”
Eleştirmenlere göre, İngiltere’nin zaten güçlü bir film altyapısı, yetenekli iş gücü ve doğal güzellikleri varken bu teşvikler olmasa da büyük yapımlar ülkeye çekilebilirdi.
Jurassic World Setinde Yaşam
Pandemi döneminde çekimleri gerçekleştirilen Jurassic World: Dominion, oyuncuları ve ekibi beş ay boyunca lüks bir otelde karantinaya aldı. Chris Pratt, Laura Dern, Sam Neill ve Jeff Goldblum gibi yıldızlar, geceliği 400 sterlinden fazla olan tarihi Langley Oteli‘nde kaldı.
Filmin çekimleri, Londra yakınlarındaki Sky Studios Elstree‘de kurulan devasa yapay orman setinde gerçekleştirildi. Bu tercihle hem sağlık güvenliği sağlandı hem de vergi teşviklerinden maksimum yararlanıldı.
Devletin Yatırımı Karşılıksız mı?
Sektör temsilcilerine göre, teşvikler sadece film şirketlerine avantaj sağlamakla kalmıyor. Framestore şirketinin başkanı William Sargent, şunları belirtiyor:
“Devlet, teşvik ödemelerini film harcamalarından en az bir yıl sonra yapıyor. Çalışanlar aldıkları parayı harcayarak ekonomiye doğrudan katkı sağlıyor ve vergi gelirleri artırılıyor.”
Bu görüş, sinema teşviklerinin uzun vadeli ekonomik getiriler açısından savunulabileceğini gösteriyor.
