Birleşik Krallık’taki elektronik müzik ekosistemini sarsan yeni araştırma, DJ setlerinde çalınan parçaların telif gelirlerinin büyük ölçüde yanlış kişilere aktarıldığını ortaya koydu. Berlin merkezli Fair Play girişiminin yayımladığı bulgulara göre, gece kulüplerinin ödediği telif ücretlerinin yalnızca %28’lik bölümü gerçek hak sahiplerine ulaşabiliyor. Araştırma, her yıl 5,7 milyon sterlinden fazla gelirin hatalı paylaştırıldığını ve bu durumun özellikle bağımsız ve yeraltı sahnesindeki müzisyenleri ciddi biçimde olumsuz etkilediğini gösteriyor.
- Hatalı Telif Dağıtımı Elektronik Müzik Sahnesini Vuruyor
- Veri Eksikliği Telif Sistemini Çökertiyor
- 100 Yıllık Sistem Modern Müzik Gerçekliğini Taşımıyor
- PRS ve Fair Play Arasında Veriler Üzerine Tartışma
- DJ’lerden Gelen Çalma Listesi Doğruluğu %95’e Ulaşıyor
- Endüstrinin İçinden Gelen Uyarı: “Laziness and Ethics”
- Bağımsız Sanatçılar İçin Hayati Bir Reform Çağrısı
Hatalı Telif Dağıtımı Elektronik Müzik Sahnesini Vuruyor
Araştırmayı yöneten Ethan Holben, sektördeki temel sorunun yapısal olduğuna dikkat çekerek, DJ’lerin başkalarının müziğini çalarak yüksek ücretler alırken, eser sahiplerinin çoğu zaman bu performanslardan haberdar bile olmadığını belirtiyor.
Holben’in ifadesiyle:
“Dengeli bir düzen yok. Müziği üretenler çoğu zaman hiçbir gelir elde etmiyor.”
Bu dengesizlik yalnızca elektronik müzik alanıyla da sınırlı değil; R&B, rap ve metal gibi türlerde üretim yapan sanatçılar da yanlış telif dağıtımından etkileniyor. Özellikle bağımsız sanatçıların gelir kaybı, sahnenin sürdürülebilirliği açısından kritik bir risk oluşturuyor.
Veri Eksikliği Telif Sistemini Çökertiyor
Bir DJ setine dair detaylı çalma listesi bulunmadığında, hak kuruluşları genellikle başka mekanların verilerinden yola çıkarak analojik ödeme modeli uyguluyor. Radyo çalma listeleri veya personel tarafından yapılan aralıklı denetimler de bu yöntemlere dahil olsa da doğruluk oranı oldukça düşük.
Fair Play’e göre bu analog ödemelerin %50’si yanlış. Bu durum, küçük kulüplerin ve yeraltı sahnelerinin farkında olmadan ana akım sanatçıları sübvanse ettiği anlamına geliyor. 2019’da DJ Mag’in rapor ettiği üzere, İspanya kulüplerinde çalınan parçaların %60’ı radyo listelerine hiç girmiyor; yani sistem doğası gereği hatalı.
100 Yıllık Sistem Modern Müzik Gerçekliğini Taşımıyor
Holben, telif dağıtım mekanizmasının kökeninin yüzyıllık yapılara dayandığını ve hâlâ grupların kendi şarkılarını canlı çaldığı eski modele göre çalıştığını hatırlatıyor. Günümüzde elektronik müzik, dünya genelinde hem dinlenme hem festival programlarında en üst sıralarda yer alsa da hak dağıtım süreçleri bu dönüşümü yakalayabilmiş değil.
Performans hakkı yönetimi ve eser bildirimi hâlâ eski formatlarda ilerlediği için DJ’lerin çaldığı binlerce şarkı sistemde görünmez kalıyor.
PRS ve Fair Play Arasında Veriler Üzerine Tartışma
Birleşik Krallık’ın en büyük hak toplama kuruluşu olan PRS for Music, Fair Play’in bulgularının “eksik veriye dayandığını” savunuyor. PRS’e göre sorun, DJ’lerin ve mekanların yeterli veri sağlamamasından kaynaklanıyor:
“Tüm sahnelerden detaylı kayıt olmadan tek bir rakam kesinlik ifade etmez.”
Ancak Fair Play’in istatistikleri tabloyu netleştiriyor:
- Müzik tanıma teknolojisi kullanıldığında %90 doğruluk,
- UK genelinde mevcut ortalamada ise yalnızca %36 doğruluk sağlanıyor.
Yine de ülkedeki kulüplerin %7’den azı bu teknolojiye yatırım yapabiliyor. Telif ödemelerinin bir orta ölçekli mekan için yılda 20.000 sterline ulaşması, kulüplerin yeni sistemleri finanse etmesini zorlaştırıyor.
DJ’lerden Gelen Çalma Listesi Doğruluğu %95’e Ulaşıyor
Daha ucuz ve etkili çözüm ise DJ’lerin doğru çalma listesi bildirmesi. Bu yöntemle ödeme doğruluğu %95’e yükseliyor. Ancak araştırmaya göre UK’de DJ’lerin yalnızca %5’i düzenli olarak bu bildirimi yapıyor.
Global anketlerde %42’nin çalma listesi gönderdiğini iddia etmesi ise sahadaki gerçeklerle çelişiyor.
DJ’lerin çoğu için performanslarının büyük bölümü başka müzisyenlerin eserlerinden oluştuğundan, telif bildirimi yapmak onlara doğrudan bir avantaj sağlamıyor.
Endüstrinin İçinden Gelen Uyarı: “Laziness and Ethics”
DJ ve yapımcı Josh Doherty, yeni nesil DJ’lerin çoğunun plak satın almaya gerek duymadığı bir çağda, müzik üretim sürecine yeterince bağlı olmadığını belirtiyor. Ona göre, sahnenin sürdürülebilirliği “etik duyarlılık ve sorumluluk alma” ile mümkün olabilir.
Doherty’nin deneyimi, sistemin doğru işlediğinde bağımsız sanatçılar için ne kadar hayati olduğunun kanıtı niteliğinde. Bir DJ’in turne boyunca kendi parçalarını düzenli biçimde çalması sayesinde binlerce sterlin telif aldığını açıklaması, doğru veri akışının yaratabileceği farkı gözler önüne seriyor.
Bağımsız Sanatçılar İçin Hayati Bir Reform Çağrısı
Fair Play’in hesabına göre bağımsız müzisyenlerin %75’i müzik yayımlarken zarar ediyor. Telif sisteminin modernize edilmesi, bu sanatçıların en azından başabaş noktasına gelebilmesi için kritik bir gereklilik.
Müzik endüstrisi dijitalleşirken, telif dağıtım mekanizmasının hâlâ yüzyıllık bir mantıkla işlemesi, sanatçıların büyük bölümünü görünmez kılıyor. Bu nedenle sektörün hem teknoloji yatırımlarına hem şeffaflığa hem de veri doğruluğuna ihtiyacı her zamankinden daha fazla.
