Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Rusya’nın 2014’ten 2022’ye kadar Ukrayna’da sistematik insan hakları ihlalleri gerçekleştirdiğine hükmetti. Mahkeme, bu dönemde Rusya’nın işkence, tecavüz, zorla çalıştırma ve hukuksuz infazlar gibi eylemlerde bulunduğuna dair çok sayıda kanıt bulunduğunu belirtti.
Karar, AİHM’nin en üst karar organı olan Büyük Daire tarafından oy birliğiyle alındı. Rusya, 16 Eylül 2022’de Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nden çekilmişti.
Yargısız İnfazlardan Çocukların Kaçırılmasına
AİHM kararında, Rusya’nın kontrolündeki askeri ve paramiliter güçlerin Ukrayna’da şu suçları işlediği kaydedildi:
- Gelişigüzel askeri saldırılar
- Sivil ve Ukraynalı askerlerin yargısız infazı
- Sistematik işkence ve cinsel şiddet
- Sivil halkın keyfi olarak gözaltına alınması
- Zorla yerinden edilme ve sınır dışı etme
- Bağımsız basın mensuplarına saldırı
- Ukrayna dilinin bastırılması ve Rus yanlısı ideolojik eğitim
- Ukraynalı çocukların Rusya’ya transferi ve evlat edinilmesi
- Barışçıl protestoların Rus ordusu tarafından zorla dağıtılması
- Mülklerin yağmalanması ve zorla el konulması
Tecavüz Bir Savaş Silahı Olarak Kullanıldı
Mahkeme, özellikle işgal altındaki bölgelerde Rus askerlerinin cinsel şiddeti bir “savaş taktiği” olarak kullandığını vurguladı. Kadınların ve kız çocuklarının maruz kaldığı tecavüz vakalarının sistematik olduğu, bu eylemlerin mağdurları hem fiziki hem de psikolojik olarak “aşağılamak, korkutmak ve sindirmek” amacı taşıdığı belirtildi.
Mahkeme, aynı şekilde erkek tutukluların da cinsel işkenceye uğradığını, bu saldırıların çoğunun “erkeklik duygusunu yok etmek ve aşağılamak” amacıyla gerçekleştirildiğini bildirdi.
“Savaş Hukukuna Emsalsiz Bir Saygısızlık”
AİHM karar metninde şu ifadeler yer aldı:
“Bu eylemler, Avrupa Konseyi ve üye devletlerinin dayandığı demokratik değerlerin dokusunu hedef alarak bireysel özgürlükleri yok etmekte, siyasi hakları bastırmakta ve hukuk devleti ilkesini açıkça hiçe saymaktadır.”
“Mahkeme önüne gelen hiçbir önceki uyuşmazlıkta, uluslararası hukuka karşı bu kadar yaygın ve açık bir ihlal görülmemiştir.”
Ukrayna Kararı “Tarihi ve Eşi Görülmemiş” Olarak Nitelendirdi
Ukrayna hükümeti AİHM’nin kararını “tarihi bir zafer” olarak tanımladı. Kararda belirtilen tüm ihlallerin uluslararası hukuk nezdinde belgelendiği vurgulandı. Karara göre, söz konusu insan hakları ihlalleri 2014-2022 yılları arasında, Rusya’nın Avrupa Konseyi üyesi olduğu dönemde gerçekleşti.
Rusya ise duruşmalara katılmadı ve kararı tanımayacağını açıkladı.