Atlantik Okyanusu’nun üzerinde beliren tehlikeli tropik sistemler artık çok daha hızlı ve doğru biçimde analiz ediliyor. Bunun nedeni, Google DeepMind tarafından geliştirilen yeni yapay zekâ tabanlı kasırga tahmin modeli. Geleneksel yöntemlerin saatler süren hesaplamalarına karşılık, DeepMind yalnızca dakikalar içinde yüksek doğrulukta sonuç üreterek hem uzmanların güvenini kazandı hem de kritik durumlarda milyonlarca insanın hayatını doğrudan etkileyebilecek kararların daha hızlı alınmasını sağladı.
Bu yılın en yıkıcı fırtınalarından biri olan Hurricane Melissa, DeepMind modelinin gücünü en çok ortaya koyan örneklerden biri oldu. Ulusal Kasırga Merkezi’nin (NHC) kıdemli meteorologlarından Philippe Papin, fırtına henüz sıradan bir tropik sistemken modelin verilerine dayanarak kısa sürede Kategori 4 seviyesine ulaşacağı yönünde tarihte eşi görülmemiş cesur bir tahmin yaptı.
Yapay Zekânın Öngörüsü Gerçeğe Dönüştü
Melissa’nın yalnızca bir gün içinde Kategori 5 seviyesine tırmanması, Papin’in tahminlerinin doğruluğunu kanıtladı. NHC tarihinde hiçbir uzman, bu kadar hızlı güçlenen bir fırtına için bu denli kesin bir tahminde bulunmamıştı. Papin, kamuya açık değerlendirmesinde; Google DeepMind modelinin, tahminlerinde neden bu kadar emin olduğunun en önemli nedeni olduğunu belirtti. Model tarafından üretilen yaklaşık 50 simülasyonun büyük çoğunluğu Melissa’nın kısa sürede “tam güçte bir kasırga” olacağını gösteriyordu.
Gerçekten de model haklı çıktı ve Melissa, Jamaika kıyılarına tarihteki en güçlü Atlantik kasırgalarından biri olarak ulaştı. Uzmanlara göre, Papin’in erken uyarısı bölge halkı için hayati önem taşıdı; tahliye süreçlerinin erkenden başlamasını sağlayarak hem can kaybını hem de maddi zararı azalttı.
DeepMind Nasıl Çalışıyor?
Google DeepMind, son birkaç yıldır hava durumu modelleri üzerinde çalışan bir yapay zekâ sistemi geliştiriyordu. Yeni model, bu çalışmanın daha ileri bir versiyonu. Geleneksel hava tahmin yöntemleri yoğun fiziksel hesaplamalara dayanırken, DeepMind makine öğrenimi ile çok daha fazla veriyi çok daha hızlı işleyebiliyor.
Eski NHC tahmincisi Michael Lowry, bu dönüşümü şöyle özetliyor:
“AI modelleri, fizik temelli sistemlerin gözden kaçırdığı kalıpları buluyor. Üstelik bunu çok daha hızlı ve düşük maliyetle yapıyorlar.”
Bu yöntem sayesinde model, süper bilgisayarların saatler süren işlemlerini dakikalar içinde tamamlayabiliyor; üstelik bir masaüstü bilgisayar üzerinde bile çalışabiliyor.
Rekabette İnsan Tahmincileri Geride Bıraktı
DeepMind, bu yıl oluşan 13 büyük Atlantik fırtınasının hepsinde diğer tüm modelleri geride bırakarak rota tahminlerinde en başarılı model oldu. Meteorologlar, yıllar boyunca insan uzmanlığının en güvenilir kaynak olduğunu kabul etmişti. Fakat DeepMind’ın hızlı yükselişi bu dengeleri değiştirmeye başladı.
Emekli NHC uzmanı James Franklin, modelin başarısını şöyle değerlendiriyor:
“Artık elimizde yeterince örnek var. Bu sadece şans değil. Model gerçekten iyi çalışıyor.”
Ancak Franklin, DeepMind’ın bazen yüksek yoğunluk tahminlerinde yanılabildiğini kabul ediyor. Örneğin, yılın başlarında hızlıca Kategori 5’e ulaşan Hurricane Erin ve Filipinler’i vuran Typhoon Kalmaegi üzerinde model zaman zaman zayıf öngörüler üretti. Franklin, önümüzdeki sezon DeepMind ekibiyle çalışarak modelin hangi mantıkla sonuçlar ürettiğini daha şeffaf hâle getirmek istediklerini söylüyor.
“Kara Kutu” Endişesi Devam Ediyor
Yapay zekâ modellerinin çoğu gibi DeepMind’ın iç işleyişi de büyük ölçüde bir kara kutu niteliğinde. Hangi örüntüleri nasıl değerlendirdiği tam olarak bilinmiyor. Bu yönüyle, devletlerin geliştirdiği ve kamuya açık şekilde paylaşılan geleneksel modellerden ayrılıyor.
Google, DeepMind’ın sonuçlarını internet üzerinden herkese sunuyor ancak modeli eğiten yöntemler ve veriler ayrıntılarıyla paylaşılmıyor. Bu da özellikle bilim insanları arasında “şeffaflık” konusunda soru işaretleri yaratıyor.
AI Yarışı Sadece Google ile Sınırlı Değil
Google’ın atılımı, hem ABD’de hem de Avrupa’da devlet destekli yeni nesil AI hava tahmin modellerinin geliştirilmesini hızlandırdı. Bu modeller, özellikle ani sel, tornado ve mevsimsel tahminler gibi çözülmesi zor problemlerde umut vadediyor.
Start-up şirketleri de yarışa dahil olmuş durumda. ABD hükümeti, yeni hava gözlem ağlarını genişletme çalışmalarını başlatan firmalara fon sağlıyor. Örneğin WindBorne Systems, ülkenin daralan meteoroloji ağına destek olmak için kendi özel hava balonlarını göndermeye başladı.
